۶ - هدایت علمی قرآن
هدایت قرآن که کلام خداست، آیت هدایت متکلم خود میباشد، یعنی هدایت عینی خدای سبحان، هر لحظه بطور خاص ظهور میکند و نیاز تکوینی هر نیازمند آماده و مستحقّ را که با زبان استعداد و لسان حال چیزی را طلب میکند برآورده مینماید. و هدایت علمی قرآن نیز هر آن بطور مخصوص جلوه مینماید و سئوال علمی هر صاحب نظری را پاسخ میدهد، و اگر خواستیم نشانهی «یسئلَه مَن فِی السّمواتِ وَ مَن فی الاَرضِ کُلَّ یومٍ هُوَ فی شأن»[۱۲]
تمام کسانی که در آسمانها و زمین هستند از او تقاضا میکنند و او هر روز در شأن و کاری است.» را در جهان علم جستجو کنیم، تنها کتابی که توان آن را دارد که دربارهی تمام مکتبهای اعتقادی، فرهنگی، اقتصادی، نظامی و سیاسی اظهارنظر کند و خطوط کلّی صحت و سقم آنها را ترسیم نماید و خطوط جزئی آن را به اجتهاد استنباطگران باطن بین و دروناندیش ارجاع دهد همانا قرآن کریم میباشد، و گرنه کتاب جاوید نمیبود.
۷ - هدایتهای تکوینی قرآن
همانطوری که زبانهای استعداد امور تکوینی یکسان نیست و در نتیجه جوابهائی که به آنها افاضه میشود همتای هم نمیباشد، لسان حال سالکان کوی حق، در بیان معارف قرآن همسان نبوده، پاسخهایی که از آن دریافت مینمایند برابر هم نمیباشد، چه اینکه همّتهای سالکان کوی تهذیب نفس یکسان نبوده، فیضهایی که نصیب آنان میگردد متساوی هم نمیباشد مثلا نحوهی هدایتهای باطنی قرآن در آیهی کریمهی: «اِن تتّقوا الله یجعَل لَکُم فُرقاناً»[۱۳]اگر از خدا به پرهیزند برای شما وسیلهای جهت جداساختن حق از باطل قرار میدهد.» به طور اجمال اشاره شد لیکن مقام متوسّط از اهل تقوی اینست که از جنود جهل عملی برَهَند و به سپاه عقل عملی، نائل آیند و در پیکار عمل به مقام خلوص و صفا و وفا و رضا و نظائر آن بار یابند ولی همت والای اوحدی از متقیان آنست که گذشته از پیروزی در صحنهی عمل، و رسیدن به منازل عملی سیرکنندگان به سوی خدا، در میدان علم نیز فائق آیند و از گزند وَهْم نظری، همچون آسیب وَهْم عملی برهند و از تهاجم مغالطههای فکری رهایی یافته به برهانهای عقلی نائل آیند، و همچنین از تمثّل صورتهای نفسانی سفر کنند و به مثال راستین رسیده و از آنجا به مافوق مثال مقیّد و مطلق عروج نمایند و همچون حارثه بن مالک بگویند: «کاَنّی انظر الی عرش ربّی قد وضع للحساب»[۱۴]
گویا دارم به عرش پروردگارم نگاه میکنم که برای حسابرسی قرار داده شده.» سپس از منزل (کأنّ) که مقام احسان است سفر کنند و به منزل (انّ) برسند که رفتنی و رسیدنی است، آنگاه معلوم میشود از آیهی کریمهی: «انّ هَذَا القُرآنَ یَهْدی لِلَّتی هِیَ اَقْوَم» چه معارف ژرفی میتوان به دست آورد و از جملهی: «یَجْعَلْ لَکُم فُرقاناً» چه فرقهای فراوانی بین مفاهیم حصولی صاحب نظران و مشاهد حضوری صاحبان بصیرت ، میتوان استنباط نمود.
۸ - اعتصام به قرآن
همانطوری که پیوند تکوینی بین سراسر هستی، آنها را در فیض یابی مَدد میکند، لزوم وحدت و هماهنگی همه جانبهی طلایه داران علوم قرآنی، آنان را برای بهتر فهمیدن بلندای معانی وحی آسمانی، کمک خواهد کرد، لذا قرآن کریم همگان را به چنگ زدن به این ریسمان استوار فرا میخواند، و معنای چنگزدن عمومی به ریسمان استوار آسمانی این نیست که بطور انفراد و جداگانه هر کسی از قرآن استفاده کند و به فهمیدهی خاص خویش بسنده نماید، بلکه مراد آنست که همگان با هم قرآن را بفهمند تا در پرتو برخورد آرائی و تبادل نظرها، سئوال عمیقتری به پیشگاه قرآن عرضه گردد، سپس پاسخ شگفتانگیز و دقیقتری دریافت شود که هم به وسعت فهمهای عمومی راست آید، و هم به فراخی فکرهای همگی هماهنگ شود، و هم با عمق جان همگان سازگار باشد و هم با اوج عروج شاهدان موافق آید، و هم با متن شهود شاهدان راستین مخالف نباشد، زیرا همهی آنان در پرتو پذیرش کتاب و عترت ، و عمل برطبق موازین شریعت ، و استمداد از قاعدههای گفتگو و استظهار به روش علمی، و تکلّم به خطابهای آسمانی از راه شفاهی مأنوس و مورد قبول و پسندیده به آستان قرآن و عترت رفتهاند.
نظرات شما عزیزان: